تحلیل مجازات تبعید در دورۀ پهلوی اول

میرزا علی‌اکبرخان داور با به تخت نشستن رضاشاه مأمور اصلاح عدلیۀ قدیم و تشکیل دادگستری نوین شد. قانون مجازات عمومی 1304ش، قانون محاکمات نظامی مصوب 30تیر1307ش، قانون دیوان جزای عُمال دولت مصوب 22دی1307ش و قانون اصول محاکمات جزایی مصوب 10خرداد1311ش جزء قوانین مصوب این دوره‌اند. در این قوانین برای برخی از جرائم، کیفر تبعید درنظر گرفته شد. در این قوانین مجازات تبعید جایگزین برخی از کیفرها شد؛ بنابراین در این دوره افزایش استفاده از مجازات تبعید دیده می‌شود. ازدیاد جمعیت تبعیدی‌ها در این دوره علاوه بر دلیل پیش‌گفته، به ماهیت حکومت رضاشاه و نهادهای برآمده از آن مانند شهربانی و ارتش نیز مربوط می‌شد. این نهادها افراد را رأساً و خارج از تشکیلات دادگستری تبعید می‌کردند. اصلاحات پهلوی اول مانند (قانون نظام اجباری، اتحاد البسه، کشف حجاب و اسکان عشایر) واکنش گروه‌هایی از مردم را برانگیخت؛ مجازات به‌کاررفته دربرابر این مخالفان نیز تبعید بود. تبعید در دورۀ پهلوی اول ویژگی‌های خاص خود را دارد و با دوران قبل و بعداز خود متفاوت است. هدف: هدف از این پژوهش بررسی تأثیر مؤلفه‌های متشکلۀ حکومت پهلوی اول در گسترش استفاده از کیفر تبعید است. روش/ رویکرد: روش و رویکرد در این پژوهش تحلیل تاریخی مبتنی بر اسناد و مدارک آرشیوی و منابع اصلی است. یافته‌ها و نتیجه‌گیری: تبعید در دورۀ پهلوی اول، هم ویژگی تبعید در حکومت‌های دیکتاتوری را دارد و هم ویژگی تبعید در حکومت‌های استبدادی را. استفاده از کیفر تبعید در دورۀ پهلوی اول نسبت به دورۀ قاجار گسترش پیدا کرد؛ این موضوع هم در قوانین و مقررات داخلی و هم در موافقت‌نامه‌های بین ایران و دولت‌های همسایه متجلی‌است.